Als ik er niet voor zorg, doet niemand het. Als ik hem niet achter de broek aanzit, gebeurt er niets in huis. Als ik dingen niet regel, doet niemand het. Als ik loslaat, loopt alles in de soep. En: ik moet mijn kind beschermen voor … (vallen, pijn, pesten, verkeer, ongelukken, etc.)

Hoe komt het toch dat (vooral) vrouwen zo graag de controle houden over het reilen en zeilen binnen het gezin? En…willen ze dat wel echt zo graag?
Als ik dit vraag aan mijn klanten is heet antwoord altijd een ferm: NEE! Wat ze dan wel willen? Het samen doen. Dingen samen beslissen, samen de verantwoordelijkheid dragen van het reilen en zeilen in huis. Gelijkwaardigheid in de relatie. En terwijl ze dit zeggen, zie ik ze denken…maar ik moet wel, anders gebeurt er helemaal niets. Deze vrouwen weten heel goed wat goed voor ze zou zijn (gelijkwaardigheid, gezamenlijke verantwoordelijkheid) maar de overtuigingen (hij doet het toch niet (goed)) zijn te sterk om de controle los te laten.

Wat is controle?

Ieder mens heeft behoefte de wereld om zich heen te controleren en te beïnvloeden. Dat geeft een gevoel van maakbaarheid van het leven en bovendien veiligheid.
Een partner met ADHD heeft ogenschijnlijk niet zoveel verantwoordelijkheidsgevoel. Feitelijk zijn ze vreselijk chaotisch, kunnen de lange termijn niet goed overzien, hebben derhalve moeite met het plannen van de toekomst en zijn vergeetachtig. Natuurlijk weten ze best wat er moet gebeuren in huis en welke taken zij hebben. De chaos in hun hoofd zorgt er echter voor dat er maar weinig van terecht komt.
Dit wekt bij hun niet-ADHD partner het idee dat ze zich niet verantwoordelijk voelen. Het natuurlijke controle-mechanisme wordt daardoor in werking gezet, anders gebeurt er immers niets. En dat gaat van kwaad tot erger. Binnen de kortste keren zit je je partner continu op zijn huid om de dingen gedaan te krijgen waarvan jij vind dat ze moeten gebeuren. Je vraagt je niet meer af of het echt wel allemaal zo belangrijk is. Het moet gebeuren en het liefst op jouw manier. Want anders gaat het fout.
En zo kom je al snel in een neerwaartse spiraal terecht, waarin jij degene bent die alles regelt en zorgt dat dingen gebeuren en is de ADHD-partner het kind dat continu aangestuurd wordt en geen verantwoordelijkheden draagt. We zien dus vaak dat er sprake is van een ouder-kind dynamiek, die door beide partijen in stand gehouden wordt. De niet-ADHD partner voelt zich eenzaam in haar strijd alles alleen te doen, de ADHD-partner vind zijn of haar partner te boos en controlerend en voelt zich daardoor ook eenzaam.

Kenmerken van de controlfreak:

• Leven veel in de toekomst
• Willen alles regelen voor de mensen om hen heen
• Willen alles strak in de hand houden
• Kunnen moeilijk dingen uit handen geven
• Zijn vaak perfectionistisch
• Zijn streng voor zichzelf en voor anderen
• Beredeneren veel, vertouwen weinig op hun gevoel

Tijd om de controle los te laten.

Dat is vaak gemakkelijker gezegd dan gedaan. Achter controle-gedrag zit vaak angst. Angst voor het onbekende, angst om gekwetst te worden, angst om fouten te maken, angst niet goed genoeg te zijn, etc. Wanneer je de controle loslaat en je partner de dingen op zijn eigen manier laat doen en dingen uit handen durft te geven, zal je merken dat er meer ruimte komt voor innerlijke rust en ontspanning.

De eerste stap in het loslaten is het inzichtelijk maken waarom je de controle vasthoudt. Waar ben je bang voor en wat is de reden van jouw controle-gedrag?

Beantwoord daarvoor de volgende vragen eens:

• Als ik de controle loslaat, wat gebeurt er dan? Welke gedachten en overtuigingen gaan er schuil achter het vasthouden van de controle?
• Klopt datgene wat jij denkt met de feiten?
• Helpt deze gedachte jou je doel te bereiken?

In de praktijk

Een vrouw in mijn praktijk, Marieke, vertelt me haar verhaal. Ze is doodmoe. Haar man en zoon, beiden hebben ADHD, nemen geen enkele verantwoordelijkheid op zich. Zelf gaat Marieke voor dag en dauw de deur uit naar haar werk. Voordat ze vertrekt maakt ze nog de boterhammen klaar voor man en zoon en zet het ontbijt klaar. Daarna zorgt ze er met veel getrek en gesjouw voor dat ze beiden wakker zijn, omdat ze anders te laat komen op school en werk. Wanneer Marieke op haar werk aankomt heeft ze het gevoel er al een hele dag op te hebben zitten. Ze voelt zich moe en futloos. Wanneer ze dit met haar man probeert te bespreken, loopt het altijd uit op ruzie, waarin hij vind dat zij te moeilijk doet. Zij voelt zich niet serieus genomen en voelt zich een zaam in haar strijd. Wanneer ik haar vraag of hij op tijd op zijn werk is, blijkt dat wel zo te zijn. Blijkbaar kan manlief die verantwoordelijkheid wanneer zij eenmaal weg is wel aan, zeg ik. Ja, dat is zo, zegt ze, omdat ik alles al geregeld heb.

Tijdens haar coachtraject heb ik deze gedachte uitgedaagd met vragen als:

• Weet je zeker dat hij te laat komt als jij dit niet regelt?
• Ken jij mensen voor wie je dit niet hebt gedaan en die toen te laat kwamen?
• Komt iedereen te laat voor wie jij dit niet hebt geregeld?
• Ken je mensen voor wie je dit niet hebt geregeld, en die toch op tijd kwamen?
• Stel dat hij te laat komt, is dat dan een reden om je leven te beëindigen? Om te stoppen met je studie, om je relatie te beëindigen? Dus hoe verschrikkelijk is het nu precies?
• Vind je dat iedereen altijd op tijd moet zijn? Wat betekent het precies als mensen te laat zijn?
• Klopt het dat jij een sukkel bent als hij te laat is?
• Is het asociaal om te laat te komen? Waar staat dat dan? Wie bepaalt dat?

Uiteindelijk besefte Marieke dat haar gedachte niet houdbaar was. Ze moest er zelfs een beetje om lachen dat zij zich zo verantwoordelijk voelde.

Toen Marieke uiteindelijk, stapje voor stapje, de touwtjes wat liet vieren en de verantwoordelijkheid bij haar zoon en man liet liggen, bleken deze deze prima aan te kunnen. Het was voor allemaal wel even wennen aan de nieuwe situatie, waarin Marieke niet meer alles voor hen regelde.

Tenslotte

Uiteindelijk is het Marieke gelukt de controle los te laten. Daarvoor moest ze inzicht hebben in het waarom zij de touwtjes zo strak in handen hield. Toen ze uiteindelijk de controle losliet en zag dat haar man en zoon als vanzelf hun eigen verantwoordelijkheden namen, groeide haar vertrouwen in hen, waardoor ze op nog veel meer punten durfde los te laten. Toen ze niet meer hoefde na te denken voor drie personen, hervond ze haar energie en levenslust.